Przez siedem lat (2014-2020) będzie dostępne w trybie konkursowym ponad 77 miliardów euro ze wspólnego budżetu UE. Te pieniądze przyciągną dodatkowo publiczne i prywatne inwestycje, które zwiększą nakłady na realizację projektów.
Program Horyzont 2020 przyczynia się do osiągnięcia inteligentnego, trwałego i sprzyjającego włączeniu wzrostu gospodarczego. Zapewnia Europie uzyskanie światowej klasy nauki i technologii oraz usuwanie barier w innowacjach. Ułatwia sektorowi publicznemu i prywatnemu współpracę w zakresie opracowywania rozwiązań dla stojących przed społeczeństwem wyzwań.
Jednym z największych wyzwań dla Europy XXI wieku jest znaczący wzrost ludności w wieku 65+. Obecnie w większości krajów „starej” Unii proces starzenia populacji jest bardziej zaawansowany niż w Polsce. Sytuacja zmieni się diametralnie w ciągu najbliższej dekady, zaś w 2050 roku także Polska stanie się jednym z krajów o najbardziej zaawansowanym procesie starzenia populacji w Europie (GUS, 2014).
Do tej pory w konkursach H2020 było ponad 20 tematów dotyczących starzejącej się populacji. Można je znaleźć przede wszystkim w obszarach: Zdrowie, Zmiany demograficzne i dobrostan, Technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT) oraz Bezpieczeństwo żywnościowe, Zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, Badania mórz i wód śródlądowych oraz Biogospodarka.
STRUKTURA i BUDŻET H2020[1]
Program został oparty na trzech filarach:

  1. Doskonała nauka (wspiera naukę/naukowców światowej klasy oraz rozwój najlepszych infrastruktur badawczych) – ok. 24,4 mld euro.
  2. Przywództwo przemysłowe (wspiera kluczowe technologie, m.in. mikroelektronikę, zaawansowaną produkcję, ICT itd. Ma też na celu przyciągnięcie prywatnych inwestycji i rozwój innowacyjnych MŚP w Europie) – ok. 17 mld euro.
  3. Wyzwania społeczne (wspiera badania i innowacje, które dotyczą społeczeństwa i obywateli, a rozwiązania wymagają współpracy wielu dyscyplin naukowych, w tym społecznych i humanistycznych) – 30 mld euro.

7 wyzwań społecznych to: Zdrowie, Bezpieczeństwo żywnościowe, Energia, Transport, Klimat i środowisko, Europa w świecie, Bezpieczne społeczeństwa.
Wymagania minimalne i warunki finansowania:

  1. Językiem roboczym jest język angielski.
  2. Wniosek (projekt) składa się bezpośrednio do KE; nie ma żadnych instytucji pośredniczących.
  3. Konsorcjum projektowe (badawcze) składa się z co najmniej 3 niezależnych podmiotów z 3 różnych krajów członkowskich lub stowarzyszonych[2].
  4. Dofinansowanie KE to: 100% kosztów bezpośrednich + 25% na koszty pośrednie.

Program prowadzony jest w języku angielskim, czyli zarówno wszystkie dokumenty KE, jak i wnioski składane są po angielsku. Przy partnerach z różnych krajów jest zrozumiałe, że obowiązuje jeden język, aby wszyscy mogli się porozumieć.
Do każdego konkursu jest dedykowany pakiet aktualnych dokumentów pozwalających na poprawne przygotowanie i złożenie wniosku. Wnioski formalnie niepoprawne nie są oceniane.
Poniższe projekty o tematyce związanej z osobami starszymi (ageing population; eldery) realizowane obecnie w H2020 pozwolą praktycznie zapoznać się z wymaganiami i specyfiką programu.
Konkursy mogą być jedno- lub dwuetapowe.
PRZYKŁADY PROJEKTÓW
Promowanie zdrowia psychicznego w starzejącej się populacji
Konkurs był dwuetapowy. Do pierwszego etapu należało złożyć krótki opis proponowanych badań (co, kto, jak). Na przygotowanie i złożenie wniosku było 2,5 miesiąca. Koordynator międzynarodowego konsorcjum badawczego złożył wniosek bezpośrednio do KE za pomocą elektronicznego systemu, na portalu użytkownika (Participant Portal[3]PP). W odpowiedzi na konkurs wpłynęły 184 wnioski. Po ocenie zorganizowanej przez KE, którą przeprowadzają niezależni eksperci ze wszystkich krajów świata (jęz. ang.!), do drugiego etapu zakwalifikowano 34 wnioski. Czas przygotowania pełnego wniosku, czyli wniosku do drugiego etapu w konkursie dwuetapowym lub wniosku do konkursu jednoetapowego (ok. 70 stron zawierających szczegółowy opis projektu, w tym opis jego naukowej doskonałości, innowacyjności, sposobu zarządzania, partnerów, a także plan wykorzystania i upowszechniania wyników itd.) to w priorytecie Zdrowie ok. 3 miesiące.
W wyniku oceny do realizacji i finansowania przyjęto 3 projekty na łączną sumę ponad 18 mln euro.
Badanie wpływu ćwiczeń medytacyjnych na zdrowie psychiczne i samopoczucie starszych osób[4]
Okres realizacji – 4 lata, dofinansowanie KE – 6 134 756 euro.
Konsorcjum składa się z 10 partnerów (instytuty badawcze, uniwersytety, szpitale, Europejska Infrastruktura Badawcza Badań Klinicznych i firmy) z 6 krajów: Belgia, Francja, Hiszpania, Niemcy, Szwajcaria, Wielka Brytania. Koordynatorem jest Uniwersytet Belgijski.
Wraz ze wzrostem liczby osób starszych w Europie, wzrosło znaczenie podniesienia poziomu życia w dobrej kondycji zdrowotnej. Spadek funkcji poznawczych, otępienie (np. choroba Alzheimera), zaburzenia snu i depresje, dolegliwości związane z zaburzeniami psychicznymi i lękami znacząco wpływają na obniżenie jakości życia osób starszych.
W tym projekcie w oparciu o dowody prowadzone będą badania zmierzające do wykazania, że styl życia i praktyka medytacji mogą obniżyć niekorzystne skutki starzenia i pozytywnie wpływać na zdrowie psychiczne i neurologiczne.
Główne cele projektu:

  • wcześniejsze (niż obecnie) wykrywanie i zrozumienie mechanizmów fizjopatologicznych w chorobie Alzheimer’a;
  • zbadanie wpływu na zdrowie psychiczne i dobre samopoczucie osób starszych:

1) uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych (na przykład genetycznych i stylu życia);
2) mechanizmów działania szkolenia medytacyjnego.
Do realizacji celów wykorzystane będą m. in. bazy danych należące do partnerów.
Jedno z proponowanych badań to badanie obserwacyjne. Po 8-tygodniowym okresie szkoleń medytacyjnych pacjentów z subiektywnym spadkiem funkcji poznawczych, zagrożonych chorobą Alzheimera, przeprowadzona będzie ocena zmiany ich zachowań, lęków, samopoczucia. Ta ocena będzie porównana z wynikami grupy pacjentów (z takimi samymi problemami) poddanych treningowi kognitywnemu, czyli ćwiczeniom i aktywnościom poprawiającym funkcje poznawcze mózgu.
Inne z badań ma określić długoterminowe skutki (dotyczące biologicznych i behawioralnych markerów zdrowia psychicznego i dobrego samopoczucia) włączenia treningów medytacji przez okres 18 miesięcy u osób w podeszłym wieku.
Proponowane zagadnienia i działania dotyczą najbardziej powszechnych stanów psychicznych i neurologicznych występujących wśród osób starszych w Europie. Badania mają więc duże znaczenie dla zdrowia publicznego i wprowadzone na podstawie wyników projektu działania i programy prewencyjne mogą mieć duże znaczenie na poziomie całej populacji.
Wspieranie aktywnego i zdrowego starzenia się przez ICT – usługi robotów w środowisku życia człowieka
Na jednoetapowy konkurs wpłynęło 79 wniosków, dofinansowano 5. W przypadku tematów ICT czas od otwarcia konkursu do złożenia wniosku wynosił 4 miesiące. Całkowity budżet na wszystkie projekty w tym temacie to 24,6 mln euro.
Projekt GrowMeUp
Projekt GrowMeUp o budżecie 3 415 930 euro (w tym 2 790 430 euro to finansowanie z H2020) będzie realizowany przez 3 lata. Koordynatorem jest uniwersytet w Portugalii, a w skład konsorcjum wchodzi jeszcze 7 partnerów: Cypr, Portugalia (CARITAS Diecezji Coimbra), Holandia, Hiszpania, Francja i Szwajcaria.
Głównym celem projektu jest zwiększenie liczby lat niezależnego i aktywnego życia oraz podniesienie jakości życia starszych osób (65+), które mają drobne problemy fizyczne lub psychiczne i żyją same w domu. Adresatem rozwiązania są takie osoby, którym przyjemność i ulgę przynosi współpraca w środowisku ICT. GrowMeUp zapewni niedrogi system robotyczny, który potrafi uczyć się potrzeb i nawyków starszych osób, a w miarę upływu czasu wzmacnia swoje funkcjonalności, aby rekompensować pogorszenie zdolności starszego człowieka. System ma wspierać, zachęcać i angażować „swoich podopiecznych”. Taka opieka oparta na zasadach współpracy powoduje, że osoby starsze pozostają dłużej aktywnymi, niezależnymi i zaangażowanymi społecznie, lepiej sobie radzą z codziennym życiem w domu.
Wykorzystanie najnowocześniejszych technologii komputerowych w chmurze oraz mechanizmów uczenia się maszyn umożliwią robotowi GrowMeUp poszerzać swoją wiedzę w sposób ciągły w czasie. Roboty będą dzielić się swoją wiedzą i przekazywać ją przez chmurę, aby inne „połączone” roboty (system robotyczny) mogły korzystać wzajemnie z  doświadczeń, zwiększając tym samym swoje funkcjonalności i kompetencje. Świadczenie usług (robot/system) zostanie wprowadzone z wyprzedzeniem do starszej osoby, tworząc w ten sposób pozytywne długoterminowe relacje i wystarczający czas na naukę. Ponadto robot będzie podłączony do wirtualnej sieci zapewniającej stałą opiekę, ale także motywację i edukację dla osób starszych, pomagając jak najlepiej wykorzystać system.
Przeprowadzony zostanie 9-miesięczny pilotaż, podczas którego grupa zainteresowanych będzie korzystać z tego systemu. Celem jest osiągnięcie globalnego lidera w zakresie zaawansowanych rozwiązań wspierających aktywne i zdrowe starzenie się.
Problem niedożywienia osób starszych
W ramach obszaru „Bezpieczeństwo żywnościowe” KE zaproponowała temat: „Zwalczanie niedożywienia u osób w podeszłym wieku”. Na jednoetapowy konkurs wpłynęło 19 wniosków, jeden jest finansowany: „Zapobieganie niedożywieniu u seniorów w Unii Europejskiej”.
Akronim: PROMISS. http://www.promiss-vu.eu/senior/
Okres realizacji – 5 lat, dofinansowanie KE – 6 915 506,25 euro.
Konsorcjum złożone jest z 23 partnerów (firmy, uniwersytety, laboratoria i inne organizacje, w tym Europejska Federacja Stowarzyszeń Dietetyków), z 10 krajów UE oraz Kanady. Koordynatorem jest firma z Holandii.
Wyzwanie, jakim jest walka z niedożywieniem wśród ludzi starszych, projekt zmienia w okazję do opracowania rozwiązań na rzecz zdrowego starzenia. PROMISS wykorzystuje światowej klasy wiedzę z zakresu epidemiologii, badań klinicznych, geriatrii, odżywiania, aktywności fizycznej, mikrobiomiki, a także nauk behawioralnych, konsumenckich, sensorycznych i informatycznych.
Zaproponowane holistyczne podejście do problemu, zapewnia dostęp do przyczyn powiązań między dietą, aktywnością fizyczną, apetytem a niedożywieniem, dostarczając tym samym niezbędnych dowodów w celu opracowania optymalnych, zrównoważonych strategii żywieniowych wraz z aktywnością fizyczną, aby zapobiec niedożywieniu i poprawić aktywne i zdrowe starzenie się. PROMISS włącza adresatów wyników swoich badań w opracowanie diety, aktywności fizycznych oraz produktów spożywczych tak, aby zaspokajały ich potrzeby i były dopasowane do preferencji starszych konsumentów. PROMISS przetłumaczy opracowane strategie na praktyczne zalecenia, które mają pomóc politykom i pracownikom służby zdrowia uzyskać wśród społeczeństwa kolejnych lat życia w lepszym zdrowiu.
Silna współpraca przemysłu spożywczego z małymi i średnimi przedsiębiorstwami ma na celu wzmocnienie innowacyjności europejskiego sektora rolno-spożywczego i jego pozycji rynkowej.
 


Program Horyzont 2020 ma bardzo bogatą ofertę dla tych, którzy nie obawiają się europejskich, a właściwie światowych wyzwań badawczych. Różnorodni partnerzy wzbogacają kreatywność konsorcjum i umożliwiają prowadzenie współpracy na różnych płaszczyznach. Europejskie stowarzyszenia, międzynarodowe konferencje i kontakty indywidualne mogą stanowić szczebel do współpracy przy projektach Horyzontu 2020.
Warto też dodać, że rozliczanie i raportowanie w projekcie jest bardzo dobrze zorganizowane.


Zespół obszaru Zdrowie, Zmiany demograficzne i Dobrostan, Horyzont 2020.
http://www.kpk.gov.pl/
[1]                      http://ec.europa.eu/research/participants/docs/h2020-funding-guide/grants/applying-for-funding/find-a-call/h2020-structure-and-budget_en.htm
[2]                      https://ec.europa.eu/research/participants/data/ref/h2020/wp/2014_2015/annexes/h2020-wp1415-annex-a-countries-rules_en.pdf
[3]                      http://ec.europa.eu/research/participants/portal4/desktop/en/home.html
[4]             https://silversantestudy.eu/