Wzorcowe Mieszkanie Seniora

Polska z kraju młodego nagle przeistoczyła się w kraj stary pod względem demograficznym, na co w chwili obecnej nie jesteśmy przygotowani – mówi dr Agnieszka Cieśla, inicjatorka Wzorcowego Mieszkania Seniora.

Weronika Piórkowska: Dlaczego postanowili Państwo stworzyć dedykowane  mieszkanie dla seniorów?
Agnieszka Cieśla: Mieszkanie kupili nasi krewni, którzy zbliżają się do wieku senioralnego. Wspólnie zaczęliśmy się zastanawiać, jak dobrze przystosować to mieszkanie, by coraz starsi lokatorzy czuli się dobrze mimo wieku. W pierwszej kolejności przystosowaliśmy mieszkanie dla osoby poruszającej się na wózku. Szerokie drzwi, brak wystających progów w podłodze, gniazdka elektryczne zamontowane wyżej tak, by każda osoba mogła z nich swobodnie korzystać i nie musiała się zbyt mocno pochylać.
Skąd zainteresowanie architekturą dla seniorów?
Wyjechałam do Niemczech na wymianę studencką w ramach Erasmus. Pamiętam moje zdziwienie, gdy zobaczyłam w planie, ile przedmiotów zostało poświęconych właśnie zagadnieniom związanym z seniorami.  Później pracowałam w biurze, które specjalizowało się w projektowaniu domów spokojnej starości. Następnie obroniłam doktorat na Uniwersytecie Bauhaus w Weimarze, w którym analizowałam wpływ zmian demograficznych na przestrzeń.
Polska jest jednym z najszybciej starzejących się krajów na świecie. Niemcy są wprawdzie jednym z najstarszym krajów, ale proces starzenia się przebiegał u nich znacznie wolniej. My natomiast z kraju młodego nagle przeistoczymy się w kraj stary pod względem demograficznym, na co w chwili obecnej nie jesteśmy przygotowani.
Jakie są obecne tendencje mieszkalne współczesnych seniorów w Polsce?
Około 10 mln ludzi w naszym kraju żyje w mieszkaniach z tzw. wielkiej płyty. Większość tych mieszkań  nie jest przystosowanych do potrzeb osób starszych. Istnieje więc potrzeba tworzenia takich mieszkań. Niedawno Francja wprowadziła regulację, według której wszystkie nowe mieszkania mają być budowane zachowując normy dla osób niepełnosprawnych. Myślę, że warto byłoby się zastanowić nad wprowadzeniem podobnego rozwiązania w Polsce.
Wzorcowe Mieszkanie Seniora odwiedziło już ponad 300 osób. Wielu seniorów, którzy przychodzi tutaj, pytało się nas, czy jest ono na sprzedaż, ponieważ sami posiadają domy pod Warszawą, i chcieliby się teraz przeprowadzić do mniejszego mieszkania znajdującego się w pobliżu usług i z dobrym dostępem do komunikacji publicznej. Obecnie praktycznie brak oferty nowych mieszkań dla osób starszych.

Jeżeli nie sprzedaż, to jaki był cel przystosowania takiego mieszkania dla seniorów?
Chcieliśmy pokazać produkty dostępne na rynku, które można wykorzystać w budowach i przebudowach mieszkań. Obecnie prezentujemy produkty piętnastu firm, które w swojej ofercie posiada produkty dedykowane seniorom. Takie pokazowe mieszkania są bardzo popularne na przykład w Niemczech, gdzie starsi obywatele mogą przyjść do niego i zobaczyć, co mogą zmienić u siebie.
Wspomniała Pani, że robiła Pani doktorat z wpływu przemian demograficznych na  przestrzeń. Jak się zmienia ta przestrzeń ze względu na wiek?
U osób starszych obserwuję dwoistość zachowania. Z jednej strony widzę zachowanie racjonalne; właściciele dużych domów poza miastem, z ogrodem, gdzieś na uboczu, o które trzeba dbać, chcą się przeprowadzić do mniejszego mieszkania w mieście, gdzie będzie bliżej choćby przychodnia. Druga postawa to ta emocjonalna. Im jesteśmy starsi, tym bardziej jesteśmy związani z miejscem gdzie spędziliśmy większość życia. W Niemczech w tym kontekście mówi się o tzw. efekcie remanencji – osoby starsze pozostają sami w wielkich domach.
W Niemczech, szczególnie w byłym NRD, jest problem z  pustostanami. Po zjednoczeniu Niemiec, młodzi mieszkańcy Wschodu przesiedlali się na Zachód, co spowodowało gwałtowne starzenie się społeczeństwa w tej części Niemiec Wprowadzono program wyburzeń pustych mieszkań znajdujących się głównie w blokach z wielkiej płyty. Natomiast obecnie powstają niewielkie budynki mieszkalne w obszarach śródmiejskich dedykowane osobom starszym. , Odchodzi się natomiast od wielkich ośrodków w których w jednym miejscu mieszkają wyłącznie osoby w podeszłym wieku położonych np. na skraju miasta, z dala od usług.
W Stanach Zjednoczonych budowano takie getta dla osób starszych.
Zgadza się, na szczęście teraz bardziej kładzie się nacisk na międzypokoleniowość.
A jak to wygląda w Europie? Jakie tutaj są tendencję mieszkalne dla osób starszych? Czy różnią się one ze względu na kraj?
Trendy dotyczą raczej całej Europy i jest to przede wszystkich międzypokoleniowość. Odchodzi się od wspomnianych wcześniej wielkich osiedli, w których mieszkają tylko seniorzy. Mieszkania muszą być uniwersalne. Przystosowane zarówno dla starszych, jak i rodzin z małymi dziećmi. Zmienia się także tendencja lokalizacyjna. Wcześniej osiedla dla seniorów budowano poza miastem, kojarzyło się to ze spokojem i odpoczynkiem. Dziś buduje się je w centrum miast, by nie marginalizować i nie odseparować starszych od życia miejskiego.  Oczywiście są osoby, którym cisza odpowiada, ale ogólna tendencja idzie w stronę miasta. Skala też się zmieniła. Nie mogą to być wielkie osiedla, a raczej kilkurodzinne założenia, których nacisk kładzie się na inkluzję. Początkowo, tzn. w latach 50. domy opieki miały jedynie cel przedłużania życia osobom starszych. Dziś do tego dochodzi również  jakość.

Czy przystosowywanie tego mieszkania poprzedzały specjalistyczne badania, które miały wyłonić potrzeby mieszkalne osób starszych?
Jeżeli chodzi o stronę techniczna, układ ścian, posiłkowaliśmy się  badaniami niemieckimi. istotne były tez nasze wiadomości o współczesnym rynku mieszkaniowym Polski Wyposażenie zostało zaproponowane przez producentów – partnerów projektu, To jak wygląda to mieszkanie jest efektem wielomiesięcznej pracy naszej, seniorów i partnerów.
Jakie technologie zastosowali Państwo w aranżacji?  
Jest ich wiele: oświetlenie o zmiennej temperaturze barwowej, co pozwala naśladować światło słoneczne; elementy poprawiające akustykę wnętrza, niektóre ukryte pod postacią obrazów lub elementów sufitu; klimatyzację; łazienkę o adaptowalnym rzucie; wspomagane elektrycznie drzwi mebli kuchennych czy ich mobilny charakter.
Jakie były opinie seniorów?
Pozytywne. Seniorzy, którzy licznie odwiedzili mieszkanie podczas chociażby Dni Seniora dzielili się z nami swoimi uwagami. Testowali i mówili o tym, co im najbardziej przeszkadza stanowi  barierę architektoniczną nie do pokonania.
Wspominała Pani, że Polska jest jednym z najszybciej starzejących się krajów. Jak można było wprowadzić systemowo zmiany architektoniczne?
W Niemczech funkcjonuje przykładowo system dopłat. Można uzyskać dofinansowanie do remontu, który miałby na celu przystosowanie mieszkania do potrzeb seniorów. Być może jest to dobre rozwiązanie dla Polski? Owszem, generowałoby to początkowo znaczne obciążenie dla budżetu Państwa, ale z czasem zyskałoby się ogromne oszczędności chociażby w opiece zdrowotnej. Zmniejszyłaby się ilość urazów, polepszyło zdrowie i samopoczucie.
We Francji wprowadzono ustawowy nakaz budowania nowych mieszkań przystosowanych dla osób starszych. Takie rozwiązania byłoby dobre na przyszłość.

Może też polskie firmy mogłoby się wykazać produkcją różnych produktów?
Oczywiście. Zapraszaliśmy firmy polskie do współpracy przy naszym projekcie jednak z trudem udało nam się przekonać nielicznych mimo iż chcieliśmy, żeby właśnie oni mogli pokazać swoje rozwiązania.
Czyli w dalszym ciągu producenci nie widzą konsumentów wśród seniorów?
Tak, chociaż bardzo mnie to dziwi, ponieważ nawet dane  z ZUS-u jasno wskazują, że osoby 60+ są grupą najbardziej stabilną finansową. Są bardziej zasobni niż młodzi ludzie. Osoby starsze posiadają własne mieszkania, oszczędności i stałe dochody.
Czy firmy deweloperskie interesowały się Państwa mieszkaniem?
Nie mieliśmy jeszcze oficjalnych zapytań, ale mamy nadzieje, że niebawem się to zmieni. Wiemy, że są chętni na kupno mieszkań takich jako to.

Plany na przyszłość?
Jest wiele do zrobienia w zakresie zwiększenia dostępności mieszkań dla użytkowników w każdym wieku. Prowadzimy działalność badawczą, doradcza, wykonujemy projekty. Samo mieszkanie pokazowe ewoluuje, będą nowe, innowacyjne  elementy wyposażenia i wystroju. Planujemy też nawiązać współpracę nie tylko z nowymi producentami, ale także usługodawcami. Chcemy umożliwić im prezentacje usług dla seniorów, być może wspólnie je rozwijać. Jestem pewna, że nie będzie to jedyne mieszkanie wzorcowe. Mamy sygnały z innych miast poza Warszawą zainteresowanych by mieć takie obiekty u siebie.